*- Çok ama çok üzüldüm… Şehir Hastanesi nedeniyle Manisa’daki Morris Şinası Çocuk Hastanesi’ni kapatmışlar. İnanmak istemedim. Geçenlerde Çeşme’de yıllarca birlikte çalıştığımız Manisa Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Ali Filizkan ile birlikte idik. O da TSYD’nin üyesi. Bilseydam ‘Doğru mu?’ diye ona sorardım…

*- Futbol Adamları Derneği  Yönetimi ve Başkanı Bahri Vreskala tarafından ‘ödül’ ile onurlandırıldığım geceye, tebrik için Manisa’dan gelen ‘usta’ gazetecilerden Ertuğrul Aytaç ile beraber olmuştuk. Ona da sorardım, ama dedim ya bilmiyordum.

*- Ben anımsamıyorum ama Ertuğrul Aytaç anlatıyor: ‘Manisa 19 Mayıs Stadı’nda asansörden düştüm. Bacaklarım kırıldı. Yaşar Eyice beni sırtladı ve hastaneye kadar taşıdı!’ İşte biz böyleyiz…Benim için bundan güzel bir anı olabilir mi?

*- Okuma yazma bilmeyen Manisalı Musevi genç Şinasi Moris’i de sizlere tanıtmak istedim. Özellikle bazıları kapak olacak, ibretlik bir hikayesi var.. Bunu da Alman arkadaşım ünlü tütüncü Michael Böhme ile konuşmak için belki Lozan’a gideceğim… Kaçıncı daveti olduğunu unuttum… Yanıma da tütün eksperi Sezgin Can’ı alırım…

*- YAŞAR EYİCE

Yıl 1855, Manisa’da Sefarat Yahudilerinden fakir bir ailenin bir erkek çocuğu olur.

İsmini Morris koyarlar.

Morris dokuz yaşında kuşpalazı hastalığına yakalanınca ölümle burun buruna gelir.

Şinasi isimli bir Müslüman doktorun tedavisi neticesinde iyileşince, ailesi ona Şinasi ismini de verirler.

Bu bir vefa borcudur.

Bu vefa anlayışı Morris’in ruhuna da işleyecektir.

*- Mezarlık bekçiliğinden…

Derken Morris on beş yaşına gelince fakir olan ailesine yardım etmek için Yahudi mezarlığında bekçi olarak işe girer.

Okuma yazması olmadığından işten atılır.

Sebebi ise, dışarıdan bir Yahudi ailesi gelir ve mezarlıktaki yakınlarının mezarını görmek ister.

Fakat mezarın yerini bilmiyorlar.

Morris ise okuma bilmediğinden mezarın yerini gösteremez.

Bu aile durumu bölgenin Yahudilerine bildirerek Morris’i işten attırırlar.

İş arayan Şinasi 1870 yılında henüz 15 yaşlarında yine bir Yahudi olan Garofolo isimli bir tütün tüccarının yanında işe girer.

Kısa zamanda patronunun gözüne giren Morris gösterdiği başarıdan dolayı patronu tarafından Mısır’a götürülür.

Orda da gösterdiği başarılardan dolayı artık patronuyla dost olmuştur.

*- Amerika’ya gider….

Morris 1890 yılında Amerika’ya gitmeye karar verir.

Patronundan aldığı 25 bin dolarla yeni dünyaya geçer.

Orada, Şikago Beynelmilel Fuarında bir sigara yapıştırma makinesi sergiler.

Bu makine oldukça ilgi görür.

Buradan kazandığı para ile hem Garofolo ya olan borcunu öder, hem de bir iş kurma imkanı bulur.

Yıl 1903’e geldiğinde ABD devleti Akdeniz’de ticaret yapabilmek ve gemilerini geçirebilmek için sultan Abdulhamit’e başvurur.

Sultan bu teklifi ABD’nin Osmanlıya haraç vermesi karşılığı kabul eder. Yalnız bir şart daha koşar ve ‘Bizden tütün de satın alacaksınız’ der. Amerika bunu da kabul eder ve tarihinde ilk ve tek olarak Osmanlıya ‘haraç!’ verir.

İşte bu tütün anlaşması Morris’in yolunu açar.

Ege tütününü iyi tanır ve bağlantıları da vardır.

Bu bağlantı avantajını iyi kullanır.

Kısa sürede önünde geniş ufuklar açılan Morris, erkek kardeşi Solomon’u da Manisa’dan getirterek iş alanını iyice geliştirir.

*- Sigara fabrikası kurar

New York’ta Brodway 120, Sokakta Schinasi Brothers Company isimli bir sigara fabrikası kurar.

Bu bina hala ayakta kalmayı başarmıştır.

Kurduğu bu fabrikada Türkiye’den götürdüğü tütünleri kullanan Morris, kısa zamanda Türk tipi sigaralarla üne kavuşur.

Türkiye’den özellikle Manisa ve Akhisar civarından aldığı tütünleri yine bu bölgeden götürdüğü usta ve kalifiye işçilerle yüksek kalite mamuller elde etmeyi başarır.

*- Nereden nereye?

1903 yılında Selanik’te iş arkadaşı olan Jozef Ben Rubi’nin kızı Laurette ile tanışıp evlenir.

Victoria, Juliette ve Altina isimli üç kızı ile Leon isimli bir erkek çocuğu olur.

Artık, Morris çok zengindir.

Hatta yunan Yahudisi eşi için o döneme göre oldukça gösterişli bir malikane yaptırır.

Malikanenin 52 odalı olduğu rivayet edilir.

*- Gazeteciler şaşırır

Bu günlerden diğer bir rivayette şudur:

Morris Yunanistan’da bir basın toplantısı yapar.

Bir gazeteci bir kağıda bir soru yazar ve Morris’e verir.

Morris kağıdı yanındakine verir ve ‘Ben okuma bilmem sen oku!’ der. Ardından başka bir gazeteci:-okuma- yazma bilmeden bu kadar zengin oldunuz, bir de tahsilli olsanız kim bilir ne olurdunuz?

Morris şu cevabı verir:

‘İyi bir mezar bekçisi olurdum!’

*- İş hayatından çekilince

1916 yılında şirketinin tüm haklarını Amerikan Tabacco Company’e satar. Ve iş hayatından çekilir.

Bu arada çocuklarını kurduğu ve Morris’in arkadaşı Philip’in de ortak olduğu (bir rivayete göre Morris bizzat kendisi kurmuştur) ve şu an dünya tütün devi olan Philip Morris Company doğmuştur.

Gerisini bilirsiniz.

Peki, halen Manisa da hizmet veren Şinasi Morris Hastanesi’nin hikayesi nedir?

*- Manisa unutulur mu?

Morris 1928 yılında memleketi olan ve doğup büyüdüğü yer olan Manisa’yı hiç unutmaz.

O kadar ki yaptırdığı evi Türk stili yaptırır ve içini de yine Türk şark tarzı ile döşer.

Çocukluğunda çektiği hastalığı ve gördüğü vefayı da unutmaz.

Bu amaçla bir milyon dolarlık bir bütçe ayırır.

Bunu 800 bin doları ile bir hastane yaptırır.

Bu hastane çocuk hastanesidir.

Bu hastanenin çok geniş arazisi vardır ve burada inek, koyun, keçi ve tavuk gibi hayvanlar beslenir ve sebze ve meyve yetiştirilir ki çocukları taze besinlerle beslesinler diye.

Yine bu hastanenin faytondan Ambulansı ve başhekimin faytondan makam aracı vardır.

Bütün bu ayrıntılar bizzat Morris tarafından düşünülmüştür.

Geriye kalan 200 bin dolarla da devlet tahvili alarak; bu tahvillerin getirisi olan 33 bin dolar her yıl iki taksit halinde Morris Şinasi Çocuk Hastanesine gönderilir.

*- Denetim de şart

Morris Şinasi kurduğu bir vakıfla hastanenin geleceğini de düşünmüştür; Chemical Bank Of New York’u da mutemet tayin etmiştir.

Üç yılda bir kurduğu vakfın mütevelli heyeti Türkiye’ye gelerek, Manisa’da hastaneyi ziyaret etmekte ve yapılan işleri yerinde denetlemekteydiler.

Ta ki bu yıla dek.

Bu yıl sağlıkta devrim yapan hükümetimiz, meşhur hasta garantili şehir hastanelerinden bir tanesini Manisa’ya yapar ve Morris Şinasi Çocuk Hastanesi kapatılır.

Arazisi mi?

Şimdilik atıl.

Akibetini tahmin etmek zor olmasa gerek.

*-
—
Yaşar EYİCE0532 781 95 18E-Posta:yasar.eyice@gmail.comve yeyice@mynet.comTwitter: @Yeyicee
Facebook:  yasar.eyice.311