“Dünyanın bütün çiçeklerini diyorum!

Bütün çiçeklerini getirin buraya,
Öğrencilerimi getirin, getirin buraya.
Kaya diplerinde açmış çiğdemlere benzer;
Bütün köy çocuklarını getirin buraya,
Son bir ders vereceğim onlara.
Son şarkımı söyleyeceğim,
Getirin, getirin…
Ve sonra öleceğim…”

der “Dünyanın Bütün Çiçekleri” adlı şiirinde, ne güzel de anlatır öğretmeni ve öğretmenleri; çiçeklerle, çocuklarla birlikte Ceyhun Atuf Kansu…

Ölmedi, yaşıyor; eserlerinde, dizelerinde. Türkçe’nin kristal, aydınlanmanın bilge şairi Ceyhun Atuf Kansu, 105 yaşında…

Buyurun, önce şiirin ilginç hikâyesine:

“Şefik Eren Şınığ… Öğretmen Şefik Eren Sınığ, 1925 yılında Konya-Seydişehir’de dünyaya gelir. Babasının adı Hulusi, annesinin adı Nazife’dir. Küçük yaşta annesini ve babasını kaybeden Şefik, hem yetim hem de öksüz kalır. Kimsesiz kalınca o yıllarda Denizli’nin Çivril ilçesinde PTT müdürü olan eniştesinin yanına gelir. Burada, ilçenin tek ilkokulu olan 30 Ağustos İlkokulu’nda öğrenimine başlar.

Çivrilli Osman Gürkan, Isparta – Gönen Köy Enstitüsü’nde tarım öğretmenidir. Çevresinde zeki, çalışkan, yardıma muhtaç çocukları teşvik ederek, hatta çoğunlukla o çocukları okula kendisi götürerek öğrenim görmelerini sağlar. Şefik de bu çocuklardan biridir. Öğretmen Osman Gürkan, Şefik’i Isparta – Gönen Köy Enstitüsü’ne götürür. Orada parasız yatılı okumasını sağlar. O’na bir baba şefkati gösterir. Sahip çıkar.

Şefik Sınığ, Gönen Köy Enstitüsü’nü bitirir ve Afyon’un Dinar ilçesi, Sütlaç Köyü İlkokulu’na öğretmen olarak atanır. Burada ilk görevine başlar. 1949 yılı Ekim ayında bir gün, görev yaptığı Sütlaç Köyü’ne yakın Bostancı Köyü’ne futbol oynamaya giderler. O köyde Çivril’den ve Gönen Köy Enstitüsü’nden sınıf arkadaşı olan öğretmen Mehmet Aydeniz görev yapmaktadır. Maç esnasında futbol topu patlar. Şefik öğretmen ve arkadaşları, topu tamir etmek için okula girerler. Şefik öğretmen, topu tamir ederken okulun ara duvarı üzerlerine çöker. Yalnızca Şefik öğretmen ağır yaralanır.

O yıllarda, ulaşım şartları hayli zor olduğundan Çivril’e güç şartlarda getirilir. Doktor Şerif Gürsel, ağır yaralı olan Şefik öğretmeni muayenesi sırasında omuriliğinin hayli ezilmiş olduğunu fark eder. Şefik öğretmen çaresiz bir şekilde, Çivril’den Sütlaç’a geri götürülür ve orada okul odasında yatağına yatırılır. Hasta yatağının başında öğretmen arkadaşı Mehmet Aydeniz, köylülerden birkaç kişi bekler. Ancak durum umutsuzdur. Dünyanın bütün çiçeklerini, köy çocuklarını, öğretmenlik mesleğini çok seven öğretmen ölmek üzeredir. Sürekli öğrencilerini sayıklar. Bu sayıklaması gün boyunca sürer. Hissetmek ya aslolan, vadesinin dolduğunu hisseder ve son ânında ağzından şu cümle çıkar:

“Bana çiçek getirin. Dünyanın bütün çiçeklerini buraya getirin!”

Son cümlesi ağzında, oracıkta yaşama gözlerini kapar. Zorluklarla geçen yaşamı acı bir olayla son bulmuştur. Artık o çok sevdiği köy çocuklarından, okulundan ayrıdır.

*****

Dedim ya: Bu oldukça acı olay, 1949 yılında Ekim ayının bir Perşembe günü meydana gelir. Çivril’de de hemen duyulan bu acı olay üzerine bir grup öğretmen arkadaş, bir kamyonla Şefik öğretmenin cenazesini Çivril’e getirmek üzere Sütlaç’a giderler. Giden öğretmenler; Süleyman Çavdaroğlu, Hasan Başkaya, Ali Dönmez, Rüştü Özen ve Mehmet Reşit Akay’dır. Yanlarında cenaze için beraber gittikleri öğretmenlerden birisinin Çivril’de misafiri olan bir üniversite öğrencisi de vardır. O üniversite öğrencisi de bu olaya çok üzülmüş ve duygulanmıştır.

Şefik öğretmen, arkadaşlarınca Çivril’ e getirilir ve şehir mezarlığında toprağa verilir. Mezarının başına adı, soyadı, doğum ve ölüm tarihleri yazılı bir mezar taşı dikilir.

Çivril’den öğretmenlerle beraber Sütlaç’a giden o üniversite öğrencisi, bu acı olayı yazar, şair ve hekim olan Ceyhun Atuf Kansu’ya anlatır. Bu acı olayı ve Şefik öğretmenin son sözlerini duyan Ceyhun Atuf Kansu çok duygulanır. Şefik öğretmenin anısını ölümsüzleştirmek için “Dünyanın Bütün Çiçekleri” adlı bu oldukça duygulu, anlamlı şiirini kaleme alır.

Ceyhun Atuf Kansu, bu şiiri 1950 yılında yazmıştır. Kansu, Şefik öğretmenin, sonsuza kadar bu şiiri okuyanlar ve duyumsayanlar tarafından yaşamasını istemiştir ya, gerçekten de “Dünyanın Bütün Çiçekleri” şiiri, yıllar boyu bir türkü gibi söylenip durur.

O Şefik öğretmen ki; Anadolu’nun her köşesinde bir fısıltı gibi dünyanın bütün çiçeklerini, bütün köy çocuklarını çağıracak hep, sonsuza kadar.. .

Kaderleri ona benzeyen, yalnızlıkta açan, kimsenin bilmediği o köy çocuklarını. O köy çocuklarına son bir ders vermek için. Son şarkısını söylemek için.. .

Denizli’nin Çivril ilçesinde, her ilkbaharda açan renk âhenk çiçeklerle bezeli yüksekçe bir tepede yatar şimdi Şefik öğretmen, ebedi istirahatgâhında…

*****

Gelelim Ceyhun Atuf Kansu’ya, doğum günü çocuğuna:

105 yıl önce bugün, 7 Aralık 1919’da, İstanbul Bostancı’da doğar. Babası Nafi Atuf Kansu, 1921 yılında Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın içinde Mustafa Kemal’in yanında yer alan ilk Kuvayı Milliye’cilerdendir. Annesi Müfdale Hanım, Kurtuluş Savaşı’na katılmaya hazırlanırken 1921 yılında hastalanarak ölür. Bu sırada Ceyhun Atuf, henüz 1 buçuk yaşındadır.

Kurtuluş Savaşı yılları ve annesini göremeden çok küçük yaşta kaybetmesi, onun ozan ve hekim kimliğinin oluşmasında çok önemli yer tutar. Ceyhun Atuf Kansu için, üzerine sağlam ilkeler geliştireceği bir ana kaynaktır kendi çocukluğu.

Çocuk imgesi hem bir arayışı, hem de bir ülküye yönelişi çağrıştırır. Onun için bir çocuk hekimi; çocukları duyumsamak, anlamak, sevmek, korumak ve sağaltmak, kendi iç dünyasında yaşanan duygu ve düşüncelerle, bir hekim ve ozan olarak yansıttığı süreçlerin, eylemlerin etkinliğinin buluşmasını sağlayan bir kişidir.

Çocuklara açılmak; dünyaya açılmak, evrensel insana açılmak ile eş anlamlıdır. Bu çocuklar için bir şeyler yapabilme çabası, bu yoğun duygu öyle yerleşmiştir ki içine; Ankara Numune Hastanesi’ndeki çocuk uzmanlığından, özerk ve coşkusal bir kararla, halk çocuklarına gitmek, Anadolu’yu yakından bilmek ve tanımak, emeğini, bilgisini yurdunun hekim ulaşmaz köşelerine taşımak üzere yola çıkar.

1948-1959 yılları arasında Turhal kasabasında çocuk hekimliği, Turhal Şeker Fabrikası Hastanesi’nde başhekimlik yapar.

*****

Çocuk bir simge değildir onun için, bir gerçektir: Hatta “Sıtma, kötü beslenme, yaz ölümleri, köy çocuklarının ölüm tırpanı kızamık. Bu gerçeklerin defterini tutuyorum. Anadolu üniversitesinde okuyorum bu kez!” şeklinde yazıya dökecektir bu eylemini.

Ancak okuyorum dediği bu üniversitede en etkin bir araştırmacı olarak halk sağlığı – halkın sağlık eğitimi konularında yoğun çalışmalar yapmaktadır. Aynı zamanda toplumdaki sağlık sorunlarının ardındaki sosyal koşulları incelemekte, taşra hastanelerindeki ilkesizlikler ve eğitimsizliklerin düzelmesine ilişkin bilinçli bir savaşı sürdürmekte, koşulların kısıtlılığından yakınmaksızın çevre taramaları yapmakta, elindeki tüm araç ve gerece, emeğini, bilgisini, coşkuyla, hasta halk çocuklarının sağaltımında kullanmaktadır.

1954 yılında yayımladığı Turhal Dolaylarında Çocuk Bakımı Durumuna İlişkin Gözlemler, 1958 yılında yayımladığı Okuma Yazma ve Çocuk Sağlığı, ertesi yıl 1959 yılında yayımladığı Anadolu’da Bir Çocuk Hekiminin Karşılaştığı Problemler ve Türk Köylerinde Çocuk Ölümü adlı inceleme yazıları, bu dönemin ürünleridir.

Kasaba koşullarında ince bir bilimsel titizlikle yaptığı bu araştırmalar, Ankara’da üniversite dergilerinde yayımlanır.

Üniversiteye benzetir ya Anadolu’yu. Doğurgandır, basittir ve öğretir hep. Kendi deyimiyle “Anadolu üniversitesi”, halk üniversitesi ile kent üniversiteleri arasında bir köprü görevini üstlenmiştir. Halkın sağlık sorunlarını, eğitim sorunlarını, kente ulaştıran bir halk sözcüsüdür aslında.

Ceyhun Atuf Kansu, halkın sağlığını, halkın eğitimini, ulusal eğitim ile doğrudan bağlantılı görmektedir. Bir düşünür olarak bilimsel bir yaklaşımla halk sağlığı, toplum sağlığı sorunlarını inceleyip çözümler arar. Bunu yaparken de halktan uzak kalmaz ve bilimini varsayımlar, soyut kuramlara tutsak kılmaz. Halkın içinde, halk çocuklarının hastalıklarıyla doğrudan hekim olarak ilgilenir, uğraşır; aynı zamanda bir ozan olarak onları gözlemler ve onların sesi, onların yüreği olur.

“Saatimi güneşe kuruyorum.
Çocuklara kuruyorum saatimi.
Bir oğlan kır kokuyor saçları,
Bahçe önü bacısının elleri,
Toprak ve de çiçekli vişne dalı…

-Çalışmaya kuruyorum saatimi,
Bir güzel işe kuruyorum-
Otlar arasında mavi mine.
Çocuk adlarına: Satı, Sevgi, Emine…

Okullardan, istasyonlardan, odalardan;
İğde kokulu gecekondulardan geliyorlar.
Ceplerinde leblebi ile şeker,
Fotoğraflarını çekiyorum teker teker.
Yüreğimin ozan albümüne;
Saçlarında örgü, tırnaklarında kına…

-Yaşamaya kuruyorum saatimi
Çın çın etsin çocukların sevinci-“

*****

Bilimi insana, insanı yaşama, yaşamı sevgiye, sevgiyi şiire dönüştüren bir ustadır o. Bu dünyadan bir Ceyhun Atuf Kansu geçti. Bağımsızlığın, Cumhuriyet’in, devrimlerin büyük takipçisi.

Şiirlerinde coşkunluk, başkaldırı, Anadolu tutkusu, Kuvayi Milliye, ATATÜRK, aydınlanma ve sürekli devrim düşünceleri olan. Abartıdan hep uzak duran ve süslü anlatımın dışında, samimi ve akıcı bir dille yazılmış eserleriyle.

Yazılarında ve şiirlerinde nasıl halk adamı olduysa, doktorluk mesleğini de yaparken halkın yanında olmaya gayret etti hep. Şiirlerinin konusu; insanlık sevgisi, hoşgörü, doğa ve bağımsızlıktı. Bütün eserlerinde halkın ve toplumun sorunlarına inmeye çalıştı. Başarısının kaynağı insanlara olan sevgisi oldu.

Çocuk dergisinde masalları, Vakit ve Ulus gazeteleri ile Varlık ve Seçilmiş Hikâyeler dergilerinde öyküleri yayınlandı. 1986’dan başlayarak her yıl adına bir şiir ödülü kondu.

*****

17 Mart 1978’de kalp yetmezliği sonucu, 59 yaşında, Ankara Şeker Fabrikası’nda görevi başındayken hâlâ aramızdan ayrıldı Ceyhun Atuf Kansu. Cumhuriyet’in ilk yıllarında ortaya çıkan memleket edebiyatı geleneğini bağımsız bir şekilde sürdüren, şiirlerinde ve yazılarında Türk tarihi, Anadolu’nun yurt tutulması, çocuk ve problemleri, köy ve eğitim konularını işleyen kocaman yürekli şair.

Cebeci Asri Mezarlığı’nda yatar şimdi ebedi istirahatgâhında. Anısına, insanlığına, idealistliğine, öğretmenliğine, kocaman iz bırakan yüreğine, adamlığına ve muhteşem üretimlerine saygıyla…

Türkçe’nin kristal, aydınlanmanın bilge şairi Ceyhun Atuf Kansu, 105 yaşında…

*****

Ben her 24 Kasım Öğretmenler Günü’nde yine, yeniden tamamını okurum ustanın “Dünyanın Bütün Çiçekleri” şiirini. Ben her 24 Kasım Öğretmenler Günü’nde yine, yeniden anarım Ceyhun Atuf Kansu’yu, Şefik öğretmeni…

İyi ki doğdun ve ürettin, dokundun yüreğe sıcacık ve yazdın. İyi ki…